Aziz Mahmud Hüdayi, 1541 yılında Koçhisar ‘da doğdu. 1628 yılında İstanbul/Üsküdar’da vefat etti. Aziz Mahmud Hüdayi; Alim, mutasavvıf, şair ve Celvetiye tarikatının kurucusudur.
- Hüdayi, kendisinin Cüneyd-i Bağdadi neslinden geldiğini bildirir.
- Eğitim hayatı yani ilk tahsili babası Feyzullah bin Mahmud’un yanında başladı. Daha sonra İstanbul’a geldiğinde Molla Nasırzade’nin derslerine devam etti.
- Aziz Mahmud Hüdayi, Molla Nasırzade’nin Edirne Sultan Selim Medresesine tayin olması üzerine hocasının yanında giderek onun yardımcısı olur.
- Daha sonraları Mısır ve Şam’da bulunan Hüdayi buralarda Halvetiye şeyhleri ile görüşür. Geri döndüğünde ise Bursa Ferhadiye Medresesine müderris tayin edilir. Burada yani Bursa’da Mahkeme-i Suğra Naibliği/Kadılık da yapar.
- Bursa’da bulunduğu zamanlarda gördüğü rüya üzerine Şeyh Üftade’ye intisap etti. Üç yıl kadar Celvetinin uslubu üzerine süluktan sonra Seferhisar’da halife olarak irşada başladı.
- Aziz Mahmud Hüdayi, Seferhisar’dan tekrar Bursaya geri döndü. Burada bir süre kalarak İstanbul/Üsküdar’a gelir ve önce Küçük Çamlıca’daki Çilehanede bir süre inzivaya çekilir.
- Günümüzde de Üsküdar’da bulunan Hüdayi Dergahı 1595 yılında inşa edildi. İçerisinde; semahane, kütüphane ve türbe bulunan bu tekke zamanında şairlerin, alimlerin ve musikişinasların toplantı yeri olmuştur. Zamanın padişahı 1.Ahmed’de bu toplantılara katılmıştır.
- Aziz Mahmud Hüdayi, Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı şairleri içinde yer aldı. Hikemi ve sade nitelikli şiirler yazdı. Şiirlerde ölçü olarak bazen hece bazen de aruz veznini kullandı.
- Hüdayi, İbnül-Arabi’nin sisteme oturttuğu Vahdet-i Vücud anlayışına bağlı kalan bir mutasavvıftır. Yazdığı şiir ve mektuplarında bu açık bir şekilde görülür.
- Aziz Mahmud Hüdayi’nin Sahib-i Zaman, Mürşid-i Kamil, Kutbü’l Aktab gibi unvanlarla anılması sevildiğinin ve şöhretinin devam ettiğini gösterir.
- Hüdayi’nin menkıbe ve kerametleri dilden dile aktarılarak hem halkının gönlünde taht kurmasını sağlamış hem de ziyaretçilerinin her devirde artmasına vesile olmuştur.
- Aziz Mahmud Hüdayi’nin eserleri; Türkçe ve Arapça olmak üzere iki başlık altında toplanır.
- Aziz Mahmud Hüdayi, zamanında ve günümüzde de tanınan halkın ve padişahların sevgi ve saygısına mazhar olmuş önemli bir mutasavvıftır .Eserlerinin bir çok nüshası olması eserlerinin halk tarafından sevilip benimsendiğini gösterir.
Aziz Mahmud Hüdayi’nin Eserleri;
Türkçe Eserleri
Divan-ı ilahiyat: Tasavvufi hikmet ve nasihatler veren bir Divan’dır.
Tarikatname: Dervişliğin erkanı ve adabı anlatılır.
Tezakir-i Hüdai: Devrin padişahı 1. Ahmed’e gönderilen tezkire ve mektupların toplandığı eser.
Ecvibe-i Mutasavvıfane: Kendisine sorulan tasavvufla alakalı sorulara verdiği cevaplardan oluşan eser.
Nasayih ve Mevaız: Nasihat ve vaazların derlendiği eser.
Mi’raciye: Miraç olayını ayet ve hadislere dayanarak anlattığı mensur bir risale.
Necatü’l Garik fi’l- Cem’ive’t- Tefrik: Tasavvufi makamların bazılarından bahseden eser.
Arapça Eserleri
Camiu’l-Fadail ve Kamiu’r-Reail: Tasavvufi ahlak’ı anlatan meşhur eser.
Fethu’l-Bab ve Refu’l-Hisab: İnsanın yaradılışı ve sıfatlarından bahseden bir eser.
Keşfü’l-Kana an Vechi’s-Sema: Tasavvufi semayı konu eden bir eser.
Habbetü’l-Mahabbe: Allah sevgisi, peygamber ve ehl-i beyt sevgisini konu edinen bir eser.
Nefaisü’l-Mecalis: Bu eserde tefsiri yapılan bazı ayetler mevcuttur.
Tecelliyat: Mazhar olduğu tecellileri anlatan ve tarihleri ile de tespit edilen bir risale.
Vakıat: Tarikat sırlarıyla alakalı bir risale.
kaynakça: Açıköğretim kaynakları
Edebi Günlüklerim 