Ahmet Yesevi görüş ve düşünceleri doğrultusunda Yesevi tarikatıni kurarak İslamiyet’in geniş coğrafyada ve Türkler arasında yayılmasına rol oynamıştır.
Ahmet Yesevi’nin Hayatı
- Ahmet Yesevi 11.yuzyilin sonu ve 12.yuzyilin başlarında Sayram’da doğdu.
- Babasi İbrahim’in vefatından sonra yedi yaşındaki Yesevi ablası Gevher Şehnaz ile birlikte Yesi şehrine giderler.
- Hicazdan gelen Şeyh Aslan Baba Yesevi’nin manevi babası olur.
- Küçük yaşta olan Yesevi Şeyh Aslan Baba’nın öğrettikleriyle yetişmeye başlar.
- Yesevi Şeyh Aslan Baba’nın yol göstermesiyle Buharaya gider ve Şeyh Yusuf Hamedâni’ye bağlanır.
- Ahmet Yesevi hocasının ölümüyle Yesi’ye dönüp ve Yesevi tarikatıni kurmuştur.
- Ahmet Yesevi geçimini tahtadan kaşık kepçe yaparak sürdürdü.
- Ahmet Yesevi yesi’de halka doğru yolu göstermeye başladı.
- Türkistan’da yedi-su çevresinde güçlü bir islamlasma cereyanı başladi
- Ve diğer İslam ülkelerine bu tasavvuf cereyanı yayıldı.
- Ahmet Yesevi Sir-derya ve Taşkent çevresinde bozkirlarda yaşayan Türkler arasında nüfuz sahibi oldu
- Ahmet Yesevi eserlerini arı bir dille Türk Halk Edebiyatının nazım şekilleriyle yazmakta olduğu manzumeleriyle anlatıyor.
- Manzumelerine Hikmet adını vermiştir.
- Dervislerinin aracılığıyla manzumeleri geniş coğrafyaya dağılan Türklere de yayıldı.
- Böylelikle Yesevilik tarikat haline geldi.
- Ahmet Yesevi’nin çevresindeki halk Arapça ve Farsça bilmesine rağmen eserlerindeki İslam ve tarikat adabini ve erkanini sade bir dille ve Türk Halk Edebiyatınin nazım şekilleriyle yazdığı manzumeleriyle anlatiyor.
- Orta Asya’da İslamiyet’in yayılmasında Yesevi’nin rolü büyüktür.
- Yesevi eserlerini Türklerin yakın olduğu güzel sanatlara göre okuması Türklerin İslamiyete alakasınin olmasını sağlamıştır.
- Yesevi ölümünden iki yüz yıl sonra Timurlenkin rüyasına girip zafer müjdesi vermiştir.Timurlenk zaferden sonra Türkistan’a Ahmet Yesevi türbesini yaptırmıştır.
Ahmet Yesevi’nin Eserlerinde İşlediği Konu
- Ahmet Yesevi’nin eserleri öğreticidir.
- Eserlerinde dini-ahlaki öğütler vermiştir.
- Allah’a kulluk borcun ödenmesi,
- Allah’a olan sevgisi ve Hz. Muhammed sevgisini işlemiştir.
- Yesevi ahiret hayatı gibi konuları ele almıştır.
- İki önemli eseri vardır : Divan-ı Hikmet ve Fakr-nâme dir.
Divan-ı Hikmet
- Divan-ı Hikmet Yesevi’nin Hikmet lerini içine alan eserin adıdır.
- Bu eserin Türkler arasında düşünce birliği oluşturması bakımından önemlidir.
- Divan-ı Hikmet dini ve İslami konuları icermekle birlikte milli hayat hakkında da bilgi verir.
- Divan-ı Hikmet teki milli unsur nazım ve söyleyişte de kendisini hissettirir.
- Hikmetlerin oluşumu Türklerin yaşayış ve düşüncelerinden esinlenilmiştir.
Fakr-name
- Divan-ı Hikmet’in önsözü yerine geçer.
- İçerik itibariyle tarikatın adâb ve usulünü, ekranını
- Bir şeyhin ve dervişin vasıflarını,
- Türklerin yaşayış ve anlayış tarzının İslam’a benzer olduğu için İslamiyet’e girdiklerini anlatır.
- Fakr-namede yer alan tarikatın makamı ve mertebeleri ile ilgili özellikler istisna edilirse derviş ve şeyhin halleri ve hareketlerine dair sözler bu ortak dilde güçlü bir şekilde birleştirilmiş ifadelerdir.
Bu Fakr-nâme geleneği Ebu’l- Hasan Harakani ile başlamış olup Ahmet Yesevi sonra Aşık Paşa devam ettirdi.
Edebi Günlüklerim 