ERÇİŞLİ EMRAH

Erçişli Emrah’ın doğum ve ölüm tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bugün hayatı hakkındaki bilgiler, hayatı etrafında oluşan Erçişli Emrah ve Selvihan hikayesi ile bir iki küçük belgeye dayanmaktadır. Âşık ve halk hikayecilerinin anlattığına göre Erçişli Emrah Âşık bir babanın çocuğudur ve pir elinden bade içmiştir.

Vefatı hakkındaki bilgiler hayatı etrafında oluşan hikâyeden ve son yıllarda yapılan araştırmalardan elde edilmiştir. “Erçiş kurbünde (yakınında) yetişmiş derd-i yâr ile bağrıyanık Karakoyunlu âşıklarındandır.”(Sakaoğlu 1987:19). Bu kısacık bilgi onun hakkında en güvenilir kaynaktır. Erçişli Emrah’ı Fuad Köprülü gün ışığına çıkarmıştır ve onunla ilgili ilk araştırmayı da Murat Uraz yapmıştır.

Araştırmacılar, Erzurumlu Emrah ve Erçişli Emrah’ın karıştırılmaması için ortaya bazı ölçütler koymuşlardır. Bu ölçütlere göre:

Erzurumlu Emrah medrese öğrenimi görmüş, Erçişli Emrah’ın ise öğrenimi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Ancak babası âşık olduğu için, sınırlı da olsa eğitim aldığı söylenebilir.

Erçişli Emrah badeli âşıktır. Erzurumlu Emrah ise bade içmemiştir.

Erçişli Emrah, din tasavvuf, ezel, ebed, varlık ,yokluk gibi kavramlarla ilgilenmemiştir. Erzurumlu Emrah ise din ve tasavvuf konularıyla ilgilenmiştir.

Erzurumlu medrese öğrenimi gördüğü için halk şiiri türlerinin yanında divan, semaî, kalenderî, ve gazel gibi türler yazmıştır. Erçişli Emrah ise şiirlerinin tamamını hece ölçüsüyle söylemiştir.

Erzurumlu Emrah Nakşibendî tarikatının Halidiye koluna bağlı olduğundan dolayı ezel-ebed ve tasavvuf konularını şiirlerinde sıklıkla işlemiştir. Erçişli Emrah ise herhangi bir tarikata bağlı değildir.

Erzurumlu Emrah’ın aruzla yazdığı şiirleri yabancı tamlamalarla Arapça- Farsça asıllı kelimelerle doludur. Erçişli Emrah’ın şiirleri ise Azerbaycan türkçesi ve Van Erçiş ilçesinin ağız özellikleri görülür.

Araştırmacılar, Erçişli emrah’ın bütün şiirlerine ulaşamamışlardır. Erzurumlu Emrah’ın ise elimizde divanı bulunmaktadır. Erçişli’nin şiirleri Erzurumlu Emrah’ın dışında Karaca Oğlan, Bayburtlu Zihni ve Develili Seyrânî ile de karışmıştır.

Erçişli Emrah’ın hayatı hakkında gelişen Erçişli Emrah ile Selvihan Hikayesi sevda konulu hikayelerden olup Erzurumlu Emrah’ın hayatı etrafında böyle bir hikaye oluşmamıştır.

Erçişli’nin şiirlerinde Van Erçiş’ten Saat/ Sahat Çukuru (Iğdır) ve İran’a doğru bir yolculuk söz konusu iken, Erzurumlu’da Karadeniz Sahillerinden Çankırı, Konya, Niğde, Sivas ve Tokat’a doğru bir yolculuk işlenmiştir.

Erçişli Emrah’ın mezarının Erçiş’te olduğu rivayetlere dayanırken Erzurumlu Emrah’ın mezarı ise Tokat’ın Niksar ilçesindedir.

Erçişli’nin elde bulunan şiir sayısı 150 kadardır. Erzurumlu Emrah’ın ise bu sayı çok daha fazladır.

Bütün bu hususlar Erçişli Emrah’ın şiirlerinin çok azının cönklerde olmak üzere daha çok sözlü kaynaklarda tespit edildiğini göstermektedir.

Erçişli’nin elimizde bulunan şiirlerinde sevgili, aşk, tabiat ve gurbet gibi konuları işlemiştir. Onun şairliğini etraflıca inceleyen Ali Saraçoğlu ve Saim Sakaoğlu’dur. Hayatı Etrafında oluşan Erçişli Emrah ve Selvihan Hikayesi’ni ise Muhan Bali tarafından değerlendirilmiştir. Bugün Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki âşıklar Erçişli Emrah’ın hikayesini anlatmanın yanı sıra şiirlerini de ezbere bilirler. Erçişli’nin doğup büyüdüğü yer olan Erçiş ilçesinde değişik zamanlarda düzenlenen toplantı ve törenlerle çeşitli yönleriyle değerlendirilmektedir.

“UCALANMIŞ

Dedim dilber ne melilsin

Dedi ürek parçalanmış

Dedim dilber kaddin elif

Dedi boyum ucalanmış

Dedim dilber bu ne haydır

Dedi benim kaşım yaydır

Dedim dilber üzün aydır

Dedi on beş gecelenmiş

Dedim dilber üzün mahı

Dedi menim hublar şahı

Dedim ağlatma Emrah’ı

Dedi neynim kocalanmış(Sakaoğlu 1987: 147)

Kalenderî: Âşık şiirinde aruzun mef’ûlü mefâ’ilü mefâ’îlü fe’ûlün kalıbıyla söylenen veya yazılan şiirlerdir.

Divan: Âşık şiirinde aruzun fa’ilatün(3) fa’ilün kalıbıyla yazılan veya söylenen şiirlerdir.

Kaynakça: Açıköğretim Kaynakları